Niektórzy ludzie stanowią dla nas niezłą zagadkę. Komunikacja z nimi nie przebiega gładko, nie rozumiemy ich zachowań i reakcji. Takie osoby spotykamy na spotkaniach towarzyskich, ale i w pracy i jako manager możesz z pewnością przypomnieć sobie niejedną taką ludzką łamigłówkę. Czyż nie miałeś ochoty jej rozwiązać? Jeśli nie rozumiesz swojego pracownika, oczywiste jest, że wpłynie to na komunikację, atmosferę i efektywność organizacji. Jak go jednak zrozumieć? A co, jeśli to i Ty stanowisz dla niego równie skomplikowaną zagadkę?
Analiza transakcyjna w zarządzaniu zespołem, organizacją
Z pomocą przychodzi Analiza Transakcyjna i koncepcja stanów Ja. Twórca AT Eric Berne obserwując nasze zachowania, zobaczył że możemy zachować się na 6 równych sposobów.
- Kiedy korzystamy ze swojego stanu Ja Rodzic Normatywny mamy dostęp do naszych zasobów, dzięki którym możemy porządkować naszą pracę, czas. Z jednej strony sięgamy po planowanie, strukturalizowanie, ale robimy to w oparciu o nasze zasady i wartości.
- Rodzić Opiekuńczy pomaga budować relacje i je chronić.
- Dziecko Wolne pomaga nam tworzyć i zaspokajać swoje potrzeby.
- Dziecko Zbuntowane to część, której potrzebujemy, aby wyrazić swój sprzeciw na niemądre zasady lub ich brak.
- Dziecko Przystosowane pomaga nam współpracować, wykonywać nudne zadania potrzebne do realizacji celów.
- Dorosły jest rzeczowy, spokojny i efektywny.
Kolejni psychologowie rozwijający koncepcje Berne ‘a podkreślali, że nie ma lepszych czy gorszych stanów Ja i trzeba rozumieć je jako elementy tworzące całość opisującą nasze zachowania. Natomiast każdy ze stanów Ja możemy używać w konstruktywny lub destrukcyjny sposób.
Jak AT chroni przed grami psychologicznymi i usprawnia komplementarną komunikację?
Analiza Transakcyjna dostarcza narzędzi, które pomagają managerom w identyfikowaniu i zrozumieniu różnych stanów Ja zarówno u siebie, jak i wśród członków zespołu. Świadomość tych stanów umożliwia budowanie lepszych relacji, skuteczniejsze komunikowanie się oraz efektywne rozwiązywanie konfliktów.
Najważniejszym aspektem jest bowiem świadomość, w jakim stanie jestem i w jakim jest osoba wchodząca z nami w interakcję. Korzystanie z danego stanu Ja w zależności co robię: czy rozmawiam z kimś o zasadach i ich przestrzeganiu, czy dopytuje się, jak się ktoś czuje, czy cieszę się, bo zdobyłam nowego klienta, wpływa wprost na to, w jaki sposób rozmawiamy.
Dobry manager potrafi rozpoznać, poprzez jakie stany Ja najczęściej się kontaktuje z pracownikiem i z jakich stanów Ja korzysta druga strona. Aby zadecydować, z jakiego stanu Ja ktoś do nas mówi, powinniśmy mieć minimum adekwatne 3 z 5 wskaźników: słowa, ton, mimika, gesty rąk, postawa całego ciała.
Przykładowe wskaźniki odpowiadające poszczególnym stanom Ja znajdziesz w poniższej tabeli:
Źródło: Materiał szkoleniowe Szkoły Analizy Transakcyjnej Grupy Spotkanie.
Możemy zmieniać nasze stany Ja w komunikacji. Czasem dopasujemy się adekwatnie, np. przychodzi zmartwiony pracownik i mówi:
- Pracownik: „Czuję się już taki bezradny, naprawdę nie wiem, co jeszcze możemy zrobić, aby wyrobić plan na koniec Q2.” (mówi o swoich emocjach, zakładając, że ton i mimika będą pasować, to komunikuje się z Dziecka Wolnego)
- Szef: „Rozumiem, że to trudne dla Ciebie, bo od tego zależy Twoja premia, a bardzo chcesz pojechać na ten swój wyjazd” (dając zrozumienie, wchodzi w relację i daje wsparcie, więc komunikuje się z Rodzica Opiekuńczego)
- „Czego potrzebujesz, aby zrealizować plan, do końca?” (kontynuuje rozmowę, sprawdzając potrzeby pracownika, a więc szacuje rzeczywistość z Dorosłego)
Warto pamiętać, że nie ma lepszych i gorszych, czy bardziej, czy mniej oczekiwanych stanów Ja. Z kimś, kto w przeważający sposób buduje relacje tylko poprzez Rodzica Opiekuńczego, w kontakcie z nim będzie nam brakować innych aspektów, jakie reprezentują pozostałe stany Ja. W budowaniu komunikacji staramy się korzystać ze wszystkich stanów Ja. Ważne jest, by zachować płynność, bo dzięki temu mamy dostęp do wszystkich swoich zasobów.
Podsumowanie
Funkcjonalna płynność to koncepcja używania stanów Ja, jaką zbudowała, dr Susannah Temple. Uważność, bycie w „tu i teraz”, pozwala nam rozpoznawać stany Ja, elastycznie je zmieniać i dopasowywać do sytuacji i osób. W momentach, gdy jesteśmy w funkcjonalnej płynności, możemy korzystać ze wszystkich stanów Ja w odpowiednich dawkach a co za tym idzie, korzystać ze wszystkich zasobów psychologicznych, jakie mamy.
Skuteczny manager potrafi płynnie przechodzić i korzystać z wszystkich sześciu stanów Ja w zależności od sytuacji. Widzi także, w jakich stanach znajduje się jego pracownik i adekwatnie do tego odpowiada modelując efektywną współpracę w OK-OK. To pomaga podejmować lepsze decyzje i budować relacje międzyludzkie, co ma korzystny wpływ na całą organizację.
Co się dzieje, kiedy manager nieadekwatnie do sytuacji używa swoich stanów Ja dowiesz się w innym artykule na blogu – klikając w poniższy link: Stany JA - czy można ich źle używać?
Źródło:
- Berne E. (1987). W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich, Warszawa: PWN.Dejean, H., Frugier, C. (2022).
- 50 ćwiczeń z analizy transakcyjnej. Poznań: Wydawnictwo Grupa Spotkanie.
- Materiały szkoleniowe z projektu Szkoła Analizy Transakcyjnej Grupy Spotkanie.
- Materiały szkoleniowe Praktyka Analizy Transakcyjnej Grupy Spotkanie.
- Stewart I., Joines V., Analiza Transakcyjna dzisiaj. Nowe wprowadzenie, tłum. K. Balcerkiewicz et al., Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2018.
- Temple, S. (1999). Functional fluency for educational transactional analysts. Transactional Analysis Journal. 29,164-174.
- Temple, S. (2004) Update on the Functional Fluency Model in Education. TAJ, Vol. 34, No. 3
artykuł nr 3
